مناقب العارفین پس از ابتدانامه (ولدنامۀ) سلطان ولدو رسالۀ سپهسالار، سوّمین و مفصل‌ترین کتاب در زمینۀ زندگانی مولانا جلال‌الدین بلخی و اسلاف و اخلاف اوست که احمد افلاکی عارفی، متولّد بین سال‌های 690_685 ه / 1291_1286 م، یعنی 13 یا 18 سال بعد از وفات مولوی تألیف کرده است. افلاکی یا به سبب آشنایی با علم هیئت و یا انتساب به جلال‌الدین فریدون چلبی معروف به امیر عارف، نوۀ مولانا، عارفی نام گرفته است. وی در سال 718 ه / 1318 م به‌فرمان مرشد خود امیر عارف تألیف این کتاب را آغاز کرده و در 754 ه / 1353 م به پایان رسانده است. افلاکی با بهاءالدّین ولد، پسر مولانا (712 ه / 1312 م)، امیر عارف چلبی (720 ه / 1320 م)، عابد چلبی (739 ه / 1338 م)، واجد چلبی (743 ه / 1342 م) علاوه بر چلبیان بسیاری از مریدان و دلباختگان مولانا که در حیات بودند، اطلاعات دست اوّل در اختیار مؤلف قرار داده‌اند. افلاکی بعضی از روایات را از قول «کبار اخیار» و بعضی دیگر را از گفتۀ یکی از پیروان مولانا با توضیح لازم دربارۀ راوی نقل کرده است. به سبب کمبود مآخذ معتبر تاریخی دربارۀ دورۀ سلجوقیان و کم‌اعتباری برخی از منابع که موّرخان آنها را موافق میل حکّام حامی خود می‌نوشتند و رویدادهای اجتماعی را چنانکه از حکومتیان می‌شنیدند ثبت می‌کردند، ارزش تاریخی مناقب العارفین که از قلم مریدی مؤمن و شیفتۀ مولویّه بیرون تراویده است، معلوم خواهد شد. مناقب العارفین را زنده‌یاد استاد پروفسور تحسین یازیجی در انجمن تاریخ ترک با تصحیح و توضیح به چاپ رسانده است. مقدمۀ مبسوطی بر کتاب نوشته که اینجانب به فرمودۀ آن استاد ترجمه کرده‌ام که بر کتاب چاپ آنکارا 1974 افزوده شده است.