ماهی سیاه کوچولو، در بدو روایت صمد موجودی است که علیه روایت دیگر ماهیان سر به راه می‌شورد و مسیر رودخانه را پیش می‌گیرد. همه‌ی جذابیت این ماهی در آن است که به گفتار تسلیم‌شدگان تن نمی‌دهد. در آغاز و پایان داستان، قدرت بازگویی قصه در انحصار یکی از همان ماهی‌های پیر باقی می‌ماند. ماهی سیاه کوچولو به‌رغم سادگی ظاهری‌اش یکی از دقیق‌ترین داستان‌های ادبیات معاصر ایران است. زمین در داستان صمد جایی ندارد. به‌تبع آن، زور جاذبه هم به حداقل خود رسیده است. هیچ‌کس دیگر روی زمین راه نمی‌رود. همه شناورند. نسبت به خشکی، درک زمان نیز در قعر آب‌ها فرق می‌کند. در این بین، ماهی سیاه کوچولو فراتر از ماجرایی که راوی داستان، ماهی پیر نقل می‌کند، بر آن است تا در داستان مرغ ماهی‌خوار اخلال کند و سیر زندگی را به سمت دیگری سوق دهد.