(گوشه‌ای از فعالیت‌های عوامل آلمان بر اساس اسناد محرمانه بریتانیا (ایران، 1324 - 1320)) نویسنده : گروه نویسندگان ترجمه : کاوه بیات حضور و فعالیت عوامل و هواداران ایرانیِ آلمان در ایام جنگ دوم جهانی ـ نیروی موسوم به «ستون پنجم» ـ هنوز هم یکی از مضامین مبهم تاریخ معاصر ایران است. در این زمینه به‌جز خاطراتی از شولتسه هولتوس (یکی از عوامل اصلی آلمان در ایران) و خاطراتی چند از ایرانیانِ همراه با این تحرکات، نوشته‌های درخور توجه دیگری در دست نیست. یکی از مهم ترین گزارش‌هایی که می‌تواند به روشن‌تر شدن این بحث کمک کنـد، اسناد دوایـر اطلاعاتی و امنیتی ارتش بریتانیـا است که در آن سال‌ها در ایرانِ تحت اشغال، وظیفة شناسایی و دستگیری این شبکه را بر عهده داشتند. آن‌چه در این کتاب ارائه می‌شود، بخش‌هایی از این اسناد و گزارش‌هاست که اخیراً در دسترس پژوهشگران قرار گرفته است. در بخش نخست، چگونگی شکل‌گیری ستون پنجم آلمان در ایران، برنامة بریتانیا و متفقین برای متلاشی ساختن آن، و سرانجام ستون پنجم شرح داده شده است. بخش دوم به پرونده‌های اصلی عوامل ستون پنجم و متهمان به همکاری با ماموران مخفی آلمان نازی در ایران اختصاص دارد. پرونده‌های حبیب‌الله نوبخت، برادران قشقایی (ناصرخان، خسروخان، محمدحسین‌خان و ملک‌منصورخان)، برادران فرزاد، محمدحسین حسام وزیری و ... از آن جمله‌اند. بخش‌هایی از یادداشت‌های کشف شدة فرانتس مایر، مامور مخفی آلمان در تهران، گزارش دستگیری و بازجویی‌ از نوبخت و آیت‌الله کاشانی در این بخش آمده است. در بخش سوم گزارش‌هایی می‌خوانیم از گروه‌های چترباز اعزامی به ایران (از جمله افراد فرود آمده در منطقة قشقایی)، گروه‌های ایرانی هواخواه آلمان، رابطان آلمانی و ایرانی آن‌ها و فعالیت‌های در دستور کارشان. همچنین در این گزارش‌ها به وجود رقابت میان فرماندهان دسته‌های موازی ستون پنجم (و اختلافات افسران ارتش و اس.اس) پی می‌بریم ... و بسیاری نکات دیگر را که تاکنون نامعلوم و کشف‌ناشده بود می خوانی.